Benchmark Duurzaam Inkopen van Vervoer: goed initiatief, maar ruimte voor verbetering.

Kortgeleden heeft Natuur & Milieu het rapport van de Benchmark Duurzaam Inkopen van Vervoer gepubliceerd. Dit rapport geeft de uitkomsten weer van een onderzoek naar de duurzaamheid van gemeentelijke aanbestedingen voor contractvervoer, dienstauto’s en huisvuilwagens. Vanuit United Quality ondersteunen wij dit initiatief van harte om samen te werken aan een duurzaam wagenpark in Nederland.

United Quality is specialist op het gebied van inkoop en beheer van speciale voertuigen waaronder huisvuilauto’s. Vanuit onze aanbestedingspraktijk verzorgen wij voor vele gemeenten, provincies, waterschappen en veiligheidsregio’s aanbestedingen voor de verwerving van afvalinzamelvoertuigen, rioolreinigingsvoertuigen, dienstauto’s, transportvoertuigen, brandweermaterieel, etc.

United Quality is één van de deskundigen waaraan de onderzoeksmethode, de resultaten en aanbevelingen zijn voorgelegd tijdens een workshop afgelopen september. Tijdens de workshop is door ons en andere deskundigen aan tafel de nodige constructieve input geleverd ten aanzien van de aanpak en onderzoeksmethode. We waren dan ook zeer benieuwd naar het rapport.

De inhoud van het uiteindelijke rapport vinden wij teleurstellend. De aanpak en onderzoeksmethode alsmede de conclusies zijn onvolledig. Met de input die wij en andere deskundigen tijdens de workshop naar voren hebben gebracht, blijkt weinig tot niets mee gedaan te zijn. Het gevolg is dat er inmiddels onterechte conclusies aan verbonden worden door diverse lokale media en bestuurders. En dat is ons inziens een gemiste kans en mist de waardering voor de wél uitgevoerde initiatieven, die door de onderzoekers over het hoofd zijn gezien. 

Onderstaand hebben we een aantal constateringen (niet uitputtend) benoemd met als doel het onderzoek voor volgend jaar te verbeteren. Hierbij hebben we ons beperkt tot aanbestedingen voor dienstauto’s en huisvuilauto’s.

1. Het onderzoek beperkt zich tot door gemeenten gepubliceerde aanbestedingen voor dienstauto’s en huisvuilwagens. Er zijn veel meer aanbestedingen voor dergelijke voertuigen gepubliceerd door samenwerkende organisaties (bijvoorbeeld gemeenschappelijke regelingen, NV’s, etc.) waar gemeenten onderdeel van uitmaken. Afgelopen jaar zijn er door deze organisaties verschillende duurzame voertuigen aanbesteed die rijden in diverse gemeenten, waaronder bijvoorbeeld de huisvuilwagens (zij- en achterladers) met aardgasmotor voor RMN, namens de gemeenten Baarn, Bunnik, Nieuwegein, Soest, IJsselstein en Zeist, die ontbreken in de analyse. Neem deze aanbestedingen volgend jaar ook mee voor een completer beeld.
2. Men heeft zich onvoldoende ingelezen in de aanbestedingen. Enkele voorbeelden:
• De gemeente Woerden scoort zeer slecht op de aanbesteding van huisvuilwagens, ondanks dat men huisvuilwagens aanbesteed heeft met een elektrische opbouw.
• De aanbesteding voor operationele lease van dienstvoertuigen (BAR) is een wezenlijk andere aanbesteding dan een aanbesteding voor levering van voertuigen. Bij operationele lease wordt immers de dienstverlening (lease) aanbesteed en niet de levering. Duurzaamheidscriteria voor levering kunnen derhalve niet meegenomen worden. Als de leasemaatschappij is gecontracteerd kan de aanbestedende dienst iedere duurzame dienstauto bestellen die men wenst. Zorg voor een verdieping van het onderzoek om de kwaliteit van het onderzoek te verbeteren.
3. Kraankippers en haakarmauto’s met kraan worden gezien als huisvuilwagens. De inzetgebieden van dergelijke voertuigen zijn totaal verschillend. Kraankippers en haakarmauto’s met kraan zijn geen huisvuilwagens. Beperk het onderzoek tot huisvuilwagens of breid het onderzoek uit met meerdere categorieën voertuigen.
4. De categorie dienstauto’s is een te breed begrip. In het onderzoek vallen hier personenauto’s en lichte gesloten bestelauto’s onder, maar ook voertuigen voorzien van een kippende open laadbak en/of een kraan. Voor met name deze laatste categorie geldt dat de functionele specificaties van de voertuigen sterk bepaald worden door de inzet van de voertuigen. Duurzaamheidscriteria die gelden voor personenauto’s en lichte gesloten bestelauto’s zijn voor dergelijke voertuigen vaak niet in te vullen. Bijvoorbeeld criteria ten aanzien van de CO₂ emissie: voor chassis cabines worden die niet af fabriek opgegeven, omdat deze afhankelijk zijn van de opbouw die er op geplaatst wordt. Splits de categorie dienstauto’s in personenauto’s plus gesloten bestelauto’s en chassis cabines voorzien van een opbouw.
5. In de benchmark leidt het eisen van de emissienorm Euro 6/VI tot een hogere score, ondanks het feit dat de emissienorm Euro 6/VI wettelijk verplicht is. Dus als een aanbestedende dienst geen emissienorm heeft gesteld, omdat dit vastligt in de wet en dit dus automatisch reeds Euro 6/VI betreft krijgt zij een lagere score. CO₂ normen kunnen voor bestelauto’s met een opbouw en huisvuilauto’s niet meegenomen worden, omdat ze niet bestaan. Kijk kritisch naar de scoringsmethode in het onderzoek. Wettelijke eisen dienen niet te leiden tot een hogere score.
6. De gehanteerde duurzaamheidscriteria van Pianoo kunnen toegepast worden bij standaard voertuigen zoals personenauto’s, lichte gesloten bestelauto’s en standaard vrachtauto’s, zoals bakwagens en trekkers. Bij speciale voertuigen zoals huisvuilwagens, kraankippers, haakarmauto’s, rioolreinigingsvoertuigen en bestelauto’s met opbouw is dit meestal beperkt. Dergelijke voertuigen maken vaak weinig kilometers en het rijdende gedeelte (chassis) heeft twee functies: de opbouw op het voertuig transporteren naar een werklocatie en het aandrijven van de opbouw.
• Zo is een schakelindicator bij huisvuilauto’s niet van toepassing, aangezien vrijwel alle huisvuilauto’s voorzien zijn van een automatische transmissie.
• Start/stop systemen zijn juist niet wenselijk, aangezien de opbouw van een huisvuilwagen aangedreven wordt door de motor van het chassis om containers te kunnen ledigen.
• Aerodynamische voorzieningen hebben zin voor vrachtauto’s als er bij hogere snelheden lange afstanden overbrugd worden. Ook dit is niet van toepassing op huisvuilwagens.
• Bovenstaande geldt ook voor cruise control systemen.
• Lichtgewicht constructies voor huisvuilauto’s zijn zeer beperkt mogelijk, gezien de grote krachten (kraakperssysteem) waaraan de opbouw van een huisvuilauto wordt blootgesteld.
• Kortom: voor speciale voertuigen zijn de standaard duurzaamheidscriteria van Pianoo veelal te beperkt of niet toepasbaar. Onderzoek welke criteria wel toepasbaar zijn en/of stel nieuwe criteria op met ervaringsdeskundigen/Pianoo.
7. In het rapport staat dat er op TCO aanbesteed moet worden, omdat voertuigen met een elektrische tractie 20% goedkoper zouden zijn. Dit is mogelijk van toepassing op een aantal elektrische personenauto’s en lichte gesloten bestelauto’s, maar is op dit moment zeker niet van toepassing op huisvuilwagens. Elektrische aandrijving en /of toepassing van waterstof verkeert veelal nog in een experimenteel stadium (er rijden slechts enkele zwaar gesubsidieerde voertuigen) , is nog niet of zeer beperkt af fabriek leverbaar en is zeer kostbaar. Informeer bij de aanbestedende dienst of en/op welke wijze duurzaamheid is meegenomen in de aanbesteding en welke motivatie hier ten grondslag aan ligt voor een goed beeld van de situatie.
8. De benchmark is mede mogelijk gemaakt door Pitpoint. Pitpoint is een leverancier van duurzame brandstoffen en heeft een duidelijk belang bij de toename van vraag naar alternatieve brandstoffen. Dit is logisch, maar Pitpoint is feitelijk gezien dus geen objectieve en onafhankelijke partij en dit komt de integriteit van het onderzoek niet ten goede.

Tot slot

Het initiatief voor de benchmark van Natuur & Milieu is te prijzen en dient zeker een vervolg te krijgen, waarbij het rapport, de onderliggende analyse en de hierboven genoemde constateringen en aanbevelingen geëvalueerd moeten worden. Het is aan te bevelen om dit vóór een volgende benchmark uit te voeren met verschillende (externe) deskundigen met als doel een kwalitatief betere benchmark volgende keer.